Günlük yaşamda yaptığımız birçok hareket – kaldırma, itme, taşıma – omuz eklemlerimizin ve çevresindeki kas, tendon, bağ yapıların sürekli aktif olmasını gerektirir. Bu durum zamanla sakatlanma ve ağrı riskini artırabilir. Özellikle omuzda ağrı oluştuğunda, fizyoterapist eşliğinde doğru değerlendirme yapmak hem nedenini anlamak hem de uygun hareket programına başlamak için önemlidir.
Omuzun Yapısal Anatomisi ve Rotator Manşet
Omuz eklemi, üst kol kemiği (humerus) ile kürek kemiğinin (skapula) birleşiminden oluşur. Bu eklem;
- Supraspinatus
- Infraspinatus
- Subscapularis
- Teres Minör
kaslarından oluşan rotator manşet tarafından stabilize edilir. Bu kas grubunun temel görevi, kolun döndürülmesi, kaldırılması ve eklemin merkezde kalmasıdır. Özellikle Supraspinatus kasında oluşan zayıflık veya yırtık, omuz hareketlerinde ağrıya ve fonksiyon kısıtlılığına yol açabilir. Fizyoterapist bu kasları değerlendirmek ve hedefe yönelik güçlendirme egzersizleri oluşturmak üzere inceler.
Sık Görülen Omuz Sakatlıkları
- Donuk Omuz (Adheziv Kapsülit): Eklemi çevreleyen kapsülün kısalması sonucu oluşur; sertlik ve hareket kısıtlılığı belirgindir.
- Osteoartrit: Kıkırdak aşınması sonucunda oluşan ağrı ve sertlik, genellikle yaşlanmayla ilişkili görülür.
- Romatoid Artrit & Gut: Otoimmün veya metabolik nedenlerle omuz ekleminde inflamasyon ve ağrı görülebilir.
- Tendinit ve Bursit: Tendon veya bursa dokusunun iltihaplanması, genellikle tekrarlayan hareket ve yüklenme sonrası ortaya çıkar. İstirahat, buz, fiziksel yaklaşım önerilir.
- Omuz Sıkışması: Tendonların veya bursanın asetabulum (akromion) altında sıkışması sonucu ağrı ve hareket sınırlılığı meydana gelir.
- Labrum Yırtığı: Omuz ekleminin kıkırdak halkasının zedelenmesi sonucu ortaya çıkar; genelde ameliyatsız yönetilebilir.
- Rotator Manşet Yırtıkları: Kısmi veya tam yırtıklar, kol levhalarının kaldırılmasını zorlaştırabilir ve ağrıya neden olur.
Fizyoterapist Ne Zaman Değerlendirme Yapmalı?
Aşağıdaki durumlarda, omuz ağrısıyla karşılaşıldığında bir uzmana danışmak gereklidir:
- Kolun kaldırılması sırasında akut veya şiddetli ağrı hissedilmesi
- Sabah veya hareketsizlik sonrası katılık
- Kol gücünde azalma yaşanıyorsa
- Hareket sırasında “tıkırtı” veya kilitlenme hissediyorsanız
- Bursit, tendonitte olduğu gibi şişlik, sıcaklık artışı veya hassasiyet mevcutsa
Hekim yönlendirmesinin ardından fizyoterapistiniz omuz hareket açıklığı testi ve fonksiyonel değerlendirmereler yapar.
Fizyoterapi Yaklaşımı
- Hassasiyet Azaltma:
Buz, ısı dönüşümü ve uygun istirahat süreleriyle ağrı giderilmeye çalışılır. - Mobilizasyon Egzersizleri:
Pasif ve aktif egzersizlerle eklem hareket açıklığı sağlanır. - Rotator Manşet Güçlendirme:
Direnç bantları ve hafif ağırlıklarla rotator manşet kaslarını yeniden aktive etmek hedeflenir. - Postür ve Stabilite Eğitimi:
Scapula stabilizasyonu ve duruş düzeltme egzersizleriyle omuzun merkezi desteklenir. - Fonksiyonel Progresyon:
Aşamalı olarak günlük aktiviteler, spor ya da iş hareketlerine uygun dönüş planlanır. - İzlem ve Yeniden Değerlendirme:
4–8 haftalık seanslar sonunda tekrar değerlendirme ile ilerleme kontrol edilir.
Acil Durumlarda Hızlı Müdahale Gereken Durumlar
- Kol kaldırıldığında ani ağrı ile birlikte hareket kaybı varsa
- Eklemde belirgin şişlik, kızarıklık ya da ısı artışı varsa
- Kol gücünde dramatik azalma ya da yutulamayan ağrı mevcutsa
Bu durumlarda, en kısa zamanda ilgili hekime gitmeniz önerilir.
Sık Sorulan Sorular (S.S.S.)
1. Omuz sıkışması bulgularıyla fizyoterapi nasıl ilerler?
Hareket açıklığı çalışmaları, rotator manşet güçlendirme, buz/ısı uygulaması ile ilk dönemi yönetiriz.
2. Labrum yırtığında hemen cerrahi mi gerekir?
Hayır. Hekim kararı sonrasında eğer uygun görülürse fizyoterapi ile güç dengelemesi, aktivite düzenlemesi ve mobilizasyonla iyileşme sağlanabilir.
3. Rotator manşet yırtığıyla ne kadar sürede toparlanırım?
Kısmi yırtıklarda 6–10 haftada belirgin iyileşme gözlenebilir. Tam yırtık varsa cerrahi sonrası fizyoterapik rehabilitasyon süreci gereklidir.
4. Donuk omuzda evde ne yapabilirim?
Fiziksel terapi önerileriyle günde 2–3 kez yapılacak nazik germe ve mobilizasyon hareketleri fayda sağlar. Fizyoterapist uygun programı şekillendirir.
5. Fizyoterapi seans sıklığı ne olmalı?
Normalde haftada 2–3 seans ideal olup, bireyin durumuna göre haftalık 1 seansa da düşürülebilir. Fiziksel gelişim gözlemlenmelidir.
6. Omuz ağrısında evde tedbir neler olabilir?
Buz uygulaması, postür farkındalığı, omuz hareketlerinin düzenli mobilizasyonu, uygun yük ve aktivite düzenlemesi başlanabilir.